(nil): Έβελυν (Jokes-Robot(@)ceid.upatras.gr)
Ημερομηνία: Κυρ 12 Οκτ 2003 - 08:41:20 EEST

• Μηνύματα ταξινομημένα ανά: [ ημερομηνία ] [ thread ] [ θέμα ] [ συγγραφέα ] [ Επισυναπτόμενο ]
• Mail ενέργειες: [ Απάντησε σε αυτό το μήνυμα ] [ Στείλε ενα καινούριο μήνυμα ]

Yπάρχει ένα βιβλίο που ο Σάββας Δημόπουλος ανοίγει συχνά όταν αναζητά
έμπνευση. Είναι το κλασικό μυθιστόρημα του Edwin Abbot με τίτλο
«Flatland», όπου ο πρωταγωνιστής - ονόματι Α. Τετράγωνο - ζει σε έναν
κόσμο δύο διαστάσεων μαζί με τους φίλους του που είναι όλοι τους επίπεδα
σχήματα, τρίγωνα, πεντάγωνα, ρόμβοι. Μια μέρα εμφανίζεται στην Flatland
ένα σφαιρικό πλάσμα που μεταφέρει τον Α. Τετράγωνο, σε έναν μεγαλύτερο
κόσμο τριών διαστάσεων, την Spaceland. Καθώς ο ήρωας του μυθιστορήματος
αντιλαμβάνεται αυτό που του δείχνει η σφαίρα, αρχίζει να υποπτεύεται ότι
ίσως και η ίδια η Spaceland να είναι ένα μικρό μέρος ενός ακόμα
μεγαλύτερου κόσμου τεσσάρων διαστάσεων.

«Υποπτευόμαστε ότι το ίδιο συμβαίνει και με το δικό μας σύμπαν», μου
εξηγεί ο Δημόπουλος όταν τον συναντώ για πρώτη φορά στο γραφείο του στο
Stanford.

Είναι ένα ζεστό ανοιξιάτικο μεσημέρι στην Καλιφόρνια και - αντίθετα από
τη Silicon Valley όπου επικρατεί η κατάθλιψη ύστερα από την αποτυχία των
.coms -, εδώ, λίγα μίλια μακριά, στο «ναό της μοντέρνας φυσικής», o
ενθουσιασμός είναι μεταδοτικός. Αν στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης
εμπορεύονταν επιστημονικές ανακαλύψεις και ιδέες αντί για μετοχές, οι
άνθρωποι εδώ θα ήταν δισεκατομμυριούχοι.

«Δηλαδή υπάρχουν κι άλλες διαστάσεις που δεν βλέπουμε;» ρωτάω τον έλληνα
φυσικό που έχει συγκλονίσει τον επιστημονικό κόσμο με τις ανατρεπτικές
του ιδέες.

«Ακριβώς», απαντά. «Ακούγεται σαν ιστορία επιστημονικής φαντασίας,
ωστόσο μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, θα είμαστε σε θέση να ανακαλύψουμε
αυτές τις «κρυμμένες» διαστάσεις, εξηγώντας ταυτόχρονα μια σειρά από
μυστηριώδη αινίγματα που βασανίζουν τους φυσικούς εδώ και χρόνια, με
σημαντικότερο εκείνο της βαρύτητας.»

Ένα σύμπαν ελαφρύτερο από όσο... πρέπει

Όσο οικεία κι αν είναι στην καθημερινότητα τα αποτελέσματα της βαρύτητας
(έχω κουβαλήσει άπειρες σακούλες από το Βασιλόπουλο και ξέρω), άλλο τόσο
μυστηριώδης είναι η φύση της για τους επιστήμονες. Αυτό που δεν μπορούν
να καταλάβουν είναι ... πού πάει και χάνεται! Η βαρύτητα είναι
«αδικαιολογήτως» αδύναμη συγκριτικά με τις άλλες δυνάμεις του σύμπαντος,
όπως π.χ. ο μαγνητισμός. Σκεφτείτε μόνον ότι αρκεί ένας μικρός μαγνήτης
για να σηκώσει μία βελόνα, υπερνικώντας χωρίς κόπο τη βαρυτική έλξη που
εξασκεί πάνω της ένας ολόκληρος πλανήτης. «Η βαρύτητα είναι μικρότερη
κατά 40 τάξεις μεγέθους από όσο προβλέπουν οι θεωρίες που έχουμε
σήμερα», μου εξηγεί ο Σάββας Δημόπουλος. «Μόνο ένα σύμπαν με επιπλέον
διαστάσεις θα μπορούσε να εξηγήσει αυτό το παράδοξο γεγονός».

Το «πρόβλημα» είναι το εξής: Κοιτάζοντας μέσα από ένα τηλεσκόπιο το
σύμπαν, οι αστρονόμοι έχουν διαπιστώσει ότι διαστέλλεται, και μάλιστα
διπλασιάζει το μέγεθός του κάθε 10 δισεκατομμύρια χρόνια. Ωστόσο, όταν
άρχισαν να μετράνε τη μάζα του ανακάλυψαν με έκπληξη ότι το σύμπαν θα
έπρεπε να διαστέλλεται με ασυγκρίτως μεγαλύτερη ταχύτητα. Συγκεκριμένα,
θα έπρεπε να διπλασιάζει το μέγεθός του κάθε 10-33 δευτερόλεπτα! Αν ήταν
έτσι, δεν θα βλέπαμε καθόλου άστρα στον ουρανό, αφού εκείνα θα
απομακρύνονταν με μεγαλύτερη ταχύτητα από το φως που θα εξέπεμπαν! Τι
συμβαίνει λοιπόν; Φαίνεται ότι κάπου «χάνεται» ένα μεγάλο μέρος
βαρυτικής ενέργειας, αυτής δηλαδή που δίνει στην ύλη τη μάζα της.

«Έχουμε τέσσερις δυνάμεις στο σύμπαν», μου εξηγεί ο Δημόπουλος. «Τον
ηλεκτρομαγνητισμό, την ασθενή και ισχυρή πυρηνική δύναμη και τη
βαρύτητα. Για τις τρεις πρώτες είμαστε σίγουροι ότι εξασκούνται σε έναν
τρισδιάστατο χώρο. Η βαρύτητα όμως, θα μπορούσε να εξασκείται σε ένα
χώρο με πέντε διαστάσεις. Φανταστείτε ένα ποτάμι που ξαφνικά
διακλαδίζεται σε πέντε παραπόταμους. Ξαφνικά η ροή του ποταμού έχει
μειωθεί, η ισχύς του έχει διαιρεθεί στα πέντε. Εμείς, στον τρισδιάστατο
χώρο που ζούμε «αισθανόμαστε» τρεις από τους παραποτάμους της βαρύτητας
αφού οι άλλοι δύο - η βαρύτητα που «λείπει» από το σύμπαν - κυλάνε σε
άλλες, «κρυμμένες» διαστάσεις».

Οι ιδέες του Δημόπουλου είναι ομολογουμένως πειστικές, ωστόσο στην
επιστήμη η πειθώ δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Τον τελευταίο λόγο έχει το
πείραμα.

«Τα πειράματα είναι οι δολοφόνοι των θεωριών», μου λεει γελώντας.

Αλλά για το σκοπό αυτό έπρεπε να αφήσουμε πίσω μας την ηλιόλουστη
Καλιφόρνια και να μεταφερθούμε στις χιονοσκεπείς ελβετικές Άλπεις. Εκεί,
ή μάλλον ακριβώς από κάτω, κάποιοι χτίζουν εδώ και καιρό τον απόλυτο
δολοφόνο των θεωριών.

Το πείραμα

Ανύποπτοι σε όσα συμβαίνουν εκατό μέτρα κάτω από το έδαφός τους, οι
Ελβετοί χωρικοί της ευρύτερης περιοχής της Γενεύης και οι καλοζωισμένες
αγελάδες τους μοιάζουν να απολαμβάνουν άλλη μια μέρα ραθυμίας. Κι όμως,
κάτω από τα πόδια τους, εκεί που δεν φτάνουν οι ρίζες από το χορτάρι ή
τα δέντρα των ειδυλλιακών τοπίων τους, κατασκευάζεται με πυρετώδεις
ρυθμούς και χρήματα ευρωπαίων φορολογουμένων, το μεγαλύτερο μηχάνημα
στον κόσμο. Ένα υπόγειο κυκλικό τούνελ μήκους 27 χιλιομέτρων πρόκειται
να στεγάσει τον ισχυρότερο «επιταχυντή σωματιδίων» μέχρι σήμερα, τον LHC
(Large Hadron Collider). Οι επιταχυντές σωματιδίων είναι τα σύγχρονα
μικροσκόπια των φυσικών, ικανά να τεμαχίσουν την ύλη σε απειροελάχιστα
κομμάτια αποκαλύπτοντας την εικόνα των στοιχειωδών της σωματιδίων. Το
συγκριτικό πλεονέκτημα του LHC είναι η ενέργειά του, η οποία είναι
δεκαπλάσια από αυτή των ήδη υπαρχόντων επιταχυντών: Όση μεγαλύτερη
ενέργεια, τόσο πιο λεπτά τα «κομμάτια» της ύλης που τεμαχίζονται, και
άρα η λεπτομέρεια της φύσης την οποία μπορούν να μελετήσουν οι φυσικοί.

Σκοπός του LHC, όταν θα τεθεί σε λειτουργία το 2007, είναι να ερευνήσει
τις πιο θεμελιώδεις απορίες που έχουμε για τη φύση, ερωτήματα όπως από
τι είναι φτιαγμένος ο χώρος, τι είναι εκείνο που δίνει στην ύλη τη μάζα
της, γιατί στο σύμπαν έχουμε τέσσερις δυνάμεις και όχι περισσότερες - ή
λιγότερες. Ένα από τα βασικότερα πειράματα θα είναι η επιβεβαίωση - ή
διάψευση - των θεωριών του Σάββα Δημόπουλου για την ύπαρξη κρυμμένων
διαστάσεων στο χώρο.

Η δεύτερη συνάντησή μου με το Δημόπουλο έγινε στην Αθήνα. Στον LHC, ο
οποίος ανήκει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών (CERN), συμμετέχουν
και φυσικοί από την Ελλάδα, και ο Δημόπουλος είχε έρθει να συναντήσει
κάποιους από αυτούς και να δώσει μια διάλεξη στο Δημόκριτο, πριν μεταβεί
στη Γενεύη. Αν και το πείραμα θα γίνει σε πέντε χρόνια από σήμερα, οι
προετοιμασίες έχουν αρχίσει από καιρό. Για να αντιληφθείτε πόσο έχουν
αλλάξει τα πειράματα των φυσικών από τότε που ο Νεύτωνας και ο Γαλιλαίος
έκαναν τα πάντα μόνοι τους, αρκεί να αναφερθεί ότι σε ένα και μόνον
πείραμα του LHC θα συμμετάσχουν 4.000 επιστήμονες και τεχνικοί. Ο ρυθμός
των δεδομένων που θα προκύπτουν από το πείραμα αυτό θα είναι ισοδύναμος
με 10.000 αντίγραφα της Encyclopedia Brittanica ανά δευτερόλεπτο!

Ο Δημόπουλος, όπως και οι περισσότεροι συνάδελφοι του ανά τον κόσμο,
είναι ενθουσιασμένος με την προοπτική του LHC. «Έχουμε τη δυνατότητα να
απαντήσουμε μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια στα πιο μεγάλα ερωτηματικά για
το σύμπαν», μου λεει ενώ αποτελειώνουμε ένα χορταστικό γεύμα στο Frame
με δύο σοκολατένιες μους. Ο ήλιος της Αθήνας δεν διαφέρει πολύ από
εκείνον του Σαν Φρανσίσκο, ωστόσο ο Δημόπουλος νοσταλγεί συχνά την
Ελλάδα, αν και για τις διακοπές του προτιμάει τη Χαβάη. Του αρέσουν τα
τροπικά νησιά, τα κοραλοϋφαλλα και τα ηφαίστεια. Γεννημένος στην
Κωνσταντινούπολη, έφυγε στην Αμερική στα 18 του για να σπουδάσει φυσική
στο Σικάγο κι αργότερα στη Νέα Υόρκη και το Χάρβαρντ. Από το 1988 είναι
καθηγητής στο Stanford με ένα πλούσιο επιστημονικό έργο που
αναγνωρίζεται διεθνώς. Θα μπορούσε να είναι ο επόμενος έλληνας
νομπελίστας; τον ρωτάω.

«Η επιτροπή των Νόμπελ αδικεί τους θεωρητικούς φυσικούς όπως εγώ»,
απαντά. «Είναι οι πειραματιστές που συνήθως παίρνουν το βραβείο».

Η Επιτροπή ίσως χρειαστεί να κάνει μια εξαίρεση στις συνήθειές της. Ο
Δημόπουλος έχει προτείνει την πιο ενδιαφέρουσα θεωρία για να εξηγηθεί το
φαινόμενο της μάζας και της βαρύτητας, και - το σημαντικότερο -, είναι
μια θεωρία με τη δυνατότητα να επιβεβαιωθεί αμέσως μετά το 2007, χάρη
στον LHC. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ο σαραντάρης φυσικός έχει αρχίσει
να συγκεντρώνει πάνω του το ενδιαφέρον των διεθνών media.

«Είχε έρθει το BBC στο Stanford και με κινηματογραφούσαν επί πέντε ώρες
να παίζω μπιλιάρδο, ως μέρος του ντοκιμαντέρ που έκαναν για τη θεωρία
μου», μου λεει και μένω με την τελευταία μπουκιά της μους να αιωρείται
αφάγωτη στο πιρούνι μου. Να γιατί δεν μπορούσα ποτέ να ρίξω μια σωστή
στεκιά, σκέφτομαι. Υπήρχαν κρυμμένες διαστάσεις στο τραπέζι!

«Όχι ακριβώς», διακόπτει το σατόρι μου ο Δημόπουλος. Και μου εξηγεί.

Για μια παρτίδα μπιλιάρδο

Ως γνωστόν, το σύμπαν μας έχει τέσσερις διαστάσεις, τρεις για το χώρο
(πάνω-κάτω, αριστερά-δεξιά, μπροστά-πίσω) και μια για το χρόνο. Ο
Δημόπουλος ισχυρίζεται ότι υπάρχουν κι άλλες διαστάσεις, τυλιγμένες μέσα
σε κύκλους διαμέτρου ενός χιλιοστού, που εύκολα θα μπορέσει να
αντιληφθεί ο LHC, όταν τεθεί σε λειτουργία το 2007. Φαντάζεται λοιπόν ο
Δημόπουλος το σύμπαν μας σαν ένα τραπέζι μπιλιάρδου, όπου οι μπάλες
είναι τα στοιχειώδη σωματίδια (πρωτόνια, ηλεκτρόνια, κλπ). Η τσόχα του
μπιλιάρδου είναι η «μεμβράνη» του σύμπαντος. Καθώς οι μπάλες
συγκρούονται μεταφέρουν ενέργεια σε όλες τις κατευθύνσεις. Έτσι,
μετρώντας την ενέργεια που «χάνεται», επιβεβαιώνουμε την ύπαρξη κι άλλων
διαστάσεων. Κι εκεί ακριβώς βρίσκεται η αρχή του πειράματος που θα
πραγματοποιηθεί στο LHC.

«Αν όντως υπάρχουν άλλες διαστάσεις τότε θα υπάρχουν κι άλλα, παράλληλα
σύμπαντα», εξηγεί ο Δημόπουλος. Πιάνει ένα χαρτί και μου ζωγραφίζει πάνω
του μια γραμμή που ενώνει δύο σημεία. Στο ένα σημείο γράφει «οι άλλοι»,
στο άλλο «εμείς».

«Θα μπορούσαμε να φανταστούμε κάποια άλλα όντα να συνυπάρχουν δίπλα μας,
σε κάθε χιλιοστό του χώρου στον οποίο ζούμε, ωστόσο να μη γίνονται ποτέ
αντιληπτά γιατί ζουν σε άλλες διαστάσεις...»

Τα μάτια του λάμπουν από τον ενθουσιασμό που του προκαλούν οι απίθανες
ιδέες.

«Για αυτό έγινε φυσικός», συνεχίζει. «Οι φίλοι μου στην Αμερική δεν
μπορούν να με καταλάβουν. Ένας έξυπνος άνθρωπος σαν κι εσένα έπρεπε να
ασχολείται με τις μπίζνες, μου λένε. Χαραμίζεσαι στην επιστήμη. Κι όμως,
μπορεί να μη βγάζω τα χρήματα που βγάζουν εκείνοι αλλά πιστεύω ότι η ζωή
μου είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα»

Από παιδί ήθελε να γίνει φυσικός και θυμάται, όταν τέλειωνε το Γυμνάσιο
στην Αθήνα, πόσο πείσμα το είχε βάλει να σπουδάσει φυσική.

  Όταν τον ρωτάω γιατί μου δίνει την απλούστερη απάντηση: «Με ενδιέφερε
πάντα η αλήθεια»

  Το 2007 δεν απέχει πολύ μακριά, κύριε Δημόπουλε. Θα περιμένουμε.

--
Η Έβελυν (Jokes-Robot(@)ceid.upatras.gr) γράφει :
Δεν μου αρέσει το εύκολο, ποθώ το ιδανικό.
                Φάουστ, Γκαίτε
________________________________________________________________________
          Joke of the Day ... Ελληνική Λίστα Ανεκδότων
             https://anekdota.duckdns.org
        ___ Η JotD βγαίνει σε Ελληνικά και Greeklish ___
________________________________________________________________________

• Επόμενο μήνυμα: Makris Giorgos: "η προσευχή της συζύγου"
• Προηγούμενο μήνυμα: Έβελυν: "Nikola Tesla -Η ξεχασμένη διάνοια που έφερε τον 21ο αιώνα"
• Μηνύματα ταξινομημένα ανά: [ ημερομηνία ] [ thread ] [ θέμα ] [ συγγραφέα ] [ Επισυναπτόμενο ]
• Mail ενέργειες: [ Απάντησε σε αυτό το μήνυμα ] [ Στείλε ενα καινούριο μήνυμα ]